Tại sao mắt nhiều màu khác nhau, điều gì quyết định màu mắt

Trên khắp thế giới, mọi người có nhiều màu mắt khác nhau như nâu, xanh, xám, hạt dẻ… Đã bao giờ bạn tìm được câu trả lời cho thắc mắc, tại sao mắt có nhiều màu khác nhau.

Màu mắt là độc nhất và riêng biệt như vân tay của mỗi người. Bạn có thể thấy người xung quanh cùng có màu mắt nâu hoặc đen như mình, nhưng chắc chắn màu mắt ấy hoàn toàn khác biệt. Bạn cũng từng thấy nhiều người sinh ra có mắt màu xanh, nhưng lớn lên lại có màu nâu. Một câu hỏi đặt ra, đó là tại sao mắt người lại có nhiều màu khác nhau đến vậy.

Xem thêm: Tại sao mắt bị cộm và cách khắc phục

Màu mắt nói lên điều gì?

Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, nhưng cũng là cánh cửa của gene di truyền. Mống mắt (iris), phần chính tạo sắc tố cho mắt, là phần chịu trách nhiệm điều chỉnh lượng ánh sáng đến võng mạc thông qua việc thay đổi kích thước của đồng tử. Nhưng tại sao mống mắt lại có màu sắc khác biệt?

Xem thêm: Tại sao bị vàng mắt

Màu mắt hình thành và thay đổi như thế nào?

Màu của mắt là do số lượng protein sắc tố, còn gọi là melanin trong các tế bào của mống mắt quyết định. Một đứa trẻ khi sinh ra, trong mống mắt hầu như chưa có melanin nên sẽ có đôi mắt màu xanh.

Từ 6–36 tháng, các tế bào trong mống mắt bắt đầu sản sinh melanin sẽ làm thay đổi màu sắc của mắt. Nếu có quá nhiều melanin, mắt sẽ có màu nâu; ít melanin, mắt sẽ có màu xanh.

Hầu hết trẻ em châu Á và châu Phi khi sinh ra có màu mắt nâu hoặc đen, vì melanin đã tích tụ nhiều trong mống mắt. Tuy nhiên, thỉnh thoảng cũng có một số trẻ sinh ra với màu mắt xanh.

Xem thêm: Tại sao một người có 2 màu mắt khác nhau

Tại sao mắt có nhiều màu khác nhau?

Màu mắt được quyết định bởi các hắc tố melanin trong mống mắt. Mống mắt càng có nhiều melanin thì mắt càng sẫm màu. Nhưng melanin cũng chỉ đóng góp 50% vào việc tạo nên màu cho đôi mắt mà thôi, 50% còn lại là nhờ ánh sáng phản chiếu vào mắt.

Bên cạnh việc tạo ra màu cho mắt, các hắc tố melanin còn giúp bảo vệ mắt khỏi các tia UV. Vì vậy, mắt càng có màu đậm thì càng ít nhạy cảm với ánh sáng.

Theo thống kê, màu mắt phổ biến nhất là màu nâu. Hơn 55% dân số thế giới có mắt màu nâu, chủ yếu là người gốc châu Á và châu Phi.

Tuy nhiên, gần 10.000 năm trước, tất cả mọi người đều có mắt màu nâu. Nhưng đã xảy ra một sự biến đổi gen khiến cho các hắc tố melanin trong mống mắt thay đổi.

Xem thêm: Tại sao mắt bị rát

Sau màu nâu, nâu đỏ cũng là một màu mắt phổ biến (5-8% dân số). Melanin ở mắt màu nâu đỏ thường tập trung ở đường viền mống mắt.

Các màu mắt phổ biến tiếp theo, theo thứ tự là màu xám, màu xanh dương, màu đen. 3 màu mắt cực kỳ hiếm là xanh lá cây, màu hổ phách, màu tím violet hoặc màu đỏ. Chỉ khoảng 2% dân số thế giới có mắt màu xanh lá cây.

Tuy nhiên, hiếm hơn mắt màu xanh lá là mắt màu hổ phách. Mắt màu hổ phách chứa sắc vàng, nâu đỏ hoặc màu đồng rất rõ rệt.

Những người bị bạch tạng, vì có rất ít hoặc hoàn toàn không có melanin trên da, tóc và mắt, nên thường có mắt màu đỏ hoặc màu tím violet.

Chúng ta thường thấy mắt của người bạch tạng có màu đỏ là vì ánh sáng phản chiếu các mạch máu đằng sau võng mạc. Còn những lúc chúng ta thấy mắt của người bạch tạng màu tím là vì ánh sáng xanh nhẹ phản chiếu vào màu đỏ của mắt, tạo ra màu tím.

Một trong những thông tin thú vị về màu mắt, đó là màu mắt đen không hề tồn tại. Nhiều người vì có rất nhiều melanin ở mống mắt, tùy vào ánh sáng mà đôi khi trông giống như màu đen. Nhưng không ai có màu mắt đen tuyền mà chỉ là màu nâu rất đậm mà thôi.

Tuy nhiên, ngay khi vừa sinh ra, tất cả mọi người trên thế giới đều có mắt màu xanh hoặc không màu. Theo thời gian, lượng melanin trong mống mắt tăng lên. Đến năm 3 tuổi, mắt mới hình thành màu sắc cuối cùng của nó.

Nếu sau này một người mắc bệnh hoặc chấn thương nào đó, màu mắt có thể thay đổi một lần nữa.

Màu mắt là độc bản

Nếu nhìn kỹ vào mắt của người đối diện, bạn có thể thấy rất khó xác định xem màu mắt của người đó là màu gì. Nhiều đôi mắt dường như đổi màu tùy vào ánh sáng, góc nhìn, hoặc sự thay đổi của mống mắt.

Đặc biệt là những người có mắt sáng màu. Nếu để ý, có thể thấy những đốm màu khác nhau trong những đôi mắt sáng màu.

Những đốm màu này là thứ khiến mỗi con mắt trở thành duy nhất. Mống mắt, cũng giống như dấu vân tay, không ai giống ai. Ngay cả những người giống nhau về mặt di truyền, ví dụ như các cặp sinh đôi, cũng có mống mắt khác nhau.

Vì vậy, hãy nhớ rằng cho dù mắt bạn có màu gì, đôi mắt của bạn cũng vô cùng đặc biệt và là duy nhất.

Xem thêm: Tại sao mắt bị cay và cách giải quyết

Màu mắt phổ biến và hiếm thấy

Màu mắt không đơn giản là các màu xanh lá, da trời và nâu mà có nhiều sắc độ. Màu mắt phổ biến nhất là nâu, thứ hai là xanh da trời hoặc xám. Màu mắt hiếm là màu xanh lá cây. Màu mắt rất hiếm là đỏ. Đôi mắt này hầu như không có melanin nên mống mắt sẽ không màu, nhưng bé thấy màu đỏ hoặc hồng vì đó là màu của các mạch máu.

Một số sẽ sở hữu đôi mắt hai màu vì mống mắt được tạo thành bởi hai kiểu gien khác nhau. Hiện tượng này là do sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các gene hoặc bị thương tổn gây nên sự xáo trộn trong việc sản sinh melanin. Mắt hai màu hiếm gặp ở người nhưng có ở chó, mèo và ngựa.

Điều gì quyết định sự tập trung số lượng melanin trong mống mắt?

Tất cả phụ thuộc vào gene. Theo các lý thuyết trước đây, màu mắt là do một gene quyết định. Nếu cha màu mắt nâu, mẹ mắt xanh, sinh ra con sẽ có mắt xanh. Theo khoa học hiện đại, gene quyết định rất nhiều về màu mắt.

Những tế bào này sẽ điều chỉnh số lượng melanin trong mống mắt. Trong đó, hai gene chính tạo màu cho mắt là OCA2 và HERC2. Gene OCA2 quyết định 3/4 các sắc độ mắt từ xanh đến nâu. Màu mắt của bé phụ thuộc vào sự kết hợp của hai bộ gene này.

Mắt không liên tục sản sinh melanin như ở tóc và da. Do đó, tùy vào mức độ tập trung sắc tố melanin ở mô mỡ đệm mà màu mắt có thể sáng hơn hoặc tối đi.